Vredelievend communiceren – deel 2

Het is de hoogste tijd om alle vormen van oorlogvoering die ik in deel 1 heb beschreven serieus te beëindigen en vrede in ons eigen leven te creëren. Voordat ik daarop inga, eerst nog even een korte samenvatting van deel 1. Het komt erop neer dat we oorlog met onszelf voeren als we negatieve gedachten over onszelf hebben en negatieve woorden die anderen over en tegen ons zeggen geloven en gaan overnemen. Het is al erg genoeg als het daarbij blijft, maar het geval wil dat we vervolgens anderen met onze negativiteit gaan besmetten. Als we in zo’n spiraal van negatieve gedachten zijn, verpakken we namelijk alles wat we zeggen daarin en kunnen we andere mensen in onze spiraal mee naar beneden trekken. Tevens hebben we regelmatig te maken met andere mensen die ons een schuld­gevoel proberen op te leggen door ons verantwoordelijk te maken voor hun gevoelens en ons daar­mee proberen te onderdrukken. Tenslotte zijn er nog de schuldgevoelens die we onszelf aanpraten. Heb je deel 1 nog niet gelezen, klik dan op de volgende link Vredelievend communiceren.

Veranderen van gedrag

Nu we ons bewust zijn hoe we oorlog met onszelf voeren, hebben we in de gaten dat we onbe­kwaam zijn op het vlak van communicatie, zowel intern als extern. De volgende stap is om ons gedrag te veranderen. Een bekend stappenplan voor gedragsverandering is als volgt:

Onbewust onbekwaam

Bewust onbekwaam 

Bewust bekwamen

Onbewust bekwaam

We zitten al op de helft, want we zijn ons bewust van het feit dat we ergens onbekwaam in zijn. Om eerst de interne communicatie aan te pakken, is het zaak dat we bewust op onze gedachten gaan letten, waardoor we al dichter bij het bewust bekwamen komen. Wees daarbij lief voor jezelf en ver­wacht vooral niet dat je al je negatieve gedachten over jezelf in één keer ontdekt en kunt wissen. Ik kan je garanderen dat dit niet lukt en het zou zo jammer zijn als je jezelf daarvoor gaat veroordelen. Dan maak je een stap achteruit in plaats van vooruit. Zie het als een spel, dan is het leuk om te doen en word je blij van elk behaald succes. Het is bovendien een kwestie van focus. Als je net een ander merk auto hebt aangeschaft, zie je ineens overal auto’s van dat merk rijden, terwijl je dat daarvoor helemaal niet opviel. Zo werkt het met onze gedachten ook als je weet waarop te letten.

Louise Hay, de grande dame van het positief denken, heeft een aantal simpele vragen om ons te helpen focussen op onze gedachten. Ze komen uit het boek Je kunt een buitengewoon leven creëren waarin zij wordt geïnterviewd door Cheryl Richardson.

Oefening 1 Innerlijke spraak observeren

·       Wat is het eerste wat je tegen jezelf zegt als je ’s morgens wakker wordt? ·       Waar denk je aan als je onder de douche staat? Als je je scheert? ·       Wat zeg je tegen jezelf als je je kleren uitkiest, je aankleedt, make-up opdoet of je haar föhnt? ·       Wat zeg je tegen je gezin als je het ontbijt klaarzet of als de kinderen zich klaarmaken om naar school te gaan? ·       Wat denk je of zeg je als je de voordeur opent om naar buiten te gaan? ·       Wat zeg je als je de deur dichtdoet? ·       Wat zeg je tegen jezelf als je de trap afloopt of in de auto stapt? ·       Begroet je de dag blij en enthousiast of bezorgd en gestrest?

Uit: Je kunt een buitengewoon leven creëren

De vragen uit oefening 1 helpen je bewust te worden van je innerlijke dialoog. Om te wennen kun je eerst een paar dagen met de eerste vraag beginnen. Daarna pak je de vol­gende vraag en zo ga je van lieverlee het rijtje af. Daarna kun je er zelf vragen bij verzinnen. Geloof me, met dit soort vragen hoeft dat echt niet zoveel moeite en tijd te kosten.

Wil je het nog serieuzer aanpakken, dan is oefening 2 een hulpmiddel om met ons ‘innerlijke oor’ te luisteren naar onze innerlijke spraak. Deze komt uit Woorden kunnen je brein veranderen van Andrew Newberg en Mark Robert Waldman. Als je op de stemmen let zonder erover te oordelen (wat het belangrijkste is bij deze oefening) dan ontwikkel je een krachtig, psychisch instrument. Je leert hiermee je gedachten te beheersen waar­door de kans kleiner wordt om verstrikt te raken in destructieve emotionele ge­moedstoestanden.

Volgens Newberg en Waldman wijzen diverse onderzoeken uit dat deze oefening één van de snelste technieken is om stress, angst, lichtgeraaktheid en depressie te verminderen. Om je aan te moedi­gen om deze oefening te doen en vol te houden: volgens de Indiase filosoof Jiddu Krishnamurti is het observeren van gedachten en gedrag zonder te oordelen de hoogste vorm van menselijke intelligen­tie. Hier komt de oefening.

Oefening 2 Innerlijke spraak observeren

Pak pen en papier en ga op een rustig plekje zitten. Haal een paar keer diep adem, gaap en rek je twintig tot dertig seconden uit. Hoe  meer ontspannen je bent des te gemakkelijker zal het zijn om je innerlijke spraak te horen. Ga rustig zitten in je stoel en doe niets. Doe je best om nergens aan te denken. Je zult al snel merken dat het lijkt op het spelletje waarbij je de opdracht krijgt niet aan olifanten te denken. Loos die olifant en haal nog eens diep adem. Sluit je ogen en blijf rustig zitten, zo lang je kunt. Al snel zul je je bewust worden van fragmentarische gedachten die komen en gaan. Als je die gedachten opmerkt, schrijf je ze op het vel papier samen met elk gevoel of sensatie die bij je opkomt. Laat de gedachte dan weer wegdrijven alsof het een wolk in de lucht is. Dat helpt je om neutraal te blijven, terwijl je de constante veranderingen in je bewustzijn observeert. Nadat je een gedachte hebt opgeschreven, haal je diep adem en ontspan je je. Let dan op alles wat daarna gebeurt. Blijf observeren, opschrijven en loslaten. Hoe langer je dit doet, des te intenser zal de ervaring worden. Soms worden de perioden van stilte langer, soms ook korter.

            Uit: Woorden kunnen je brein veranderen

Bewust bekwamen

Door deze oefeningen identificeren we onze innerlijke stemmen en kunnen we de nuttige van de verstorende onderscheiden. Dan is het tijd om ons bewust te gaan bekwamen. Dat doen we door verandering aan te brengen in onze negatieve gedachten door eerst onze innerlijke spraak te onder­breken.

Als je in een situatie belandt waarin angst zich voordoet, laat je dan niet meeslepen door de nega­tieve energie. We hebben geleerd in onze fantasie te geloven en die beduvelt je nogal eens. Onze hersenen maken namelijk geen onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid. Er zijn diverse experi­menten die aantonen dat je imaginatie van het ene op het andere moment zelfs tot de dood kan lei­den. Mocht je het nog niet weten elke (imaginaire) negatieve emotie heeft een schadelijk effect op je fysieke lichaam. Als je je namelijk alsmaar blijft richten op je negatieve gedachten is de kans groot dat je schade toebrengt aan belangrijke structuren die je geheugen, gevoelens en emoties reguleren. Dat kan effect hebben op je slaap, trek in eten en de manier waarop je hersenen geluk, een lang leven en gezondheid reguleren. Ben je je daarvan bewust, dan kies je daar niet voor.

Negatief denken lijkt zichzelf in stand te houden en het wordt ook nog eens gevoed als je naar nega­tieve gedachten van anderen luistert. Helaas gebeurt dat maar al te vaak, want radio en tv slaan je met veel negativiteit om de oren. Dat werkt ook door als je er niet bewust naar luistert. Het is daarom belangrijk al die negativiteit te mijden.

In de praktijk blijkt het moeilijk om onze negatieve gedachtestroom om te buigen. Andrew Newberg en Mark Robert Waldman reiken een methode aan om je innerlijke spraak te onderbreken. De eerste stap is te erkennen dat je negatieve gedach­ten hebt. Zonder jezelf daarvoor te veroordelen. Stap twee is om echt aandachtig te luisteren naar je gedachten die onophoudelijk worden geproduceerd door de taalcentra in de hersenen. Als je dat serieus doet, dan zul je ontdekken dat elke emotie – boosheid, angst, vreugde – een eigen stem en een eigen manier heeft om te communiceren. Je zult merken dat er innerlijke stemmen zijn die voortdurend commentaar op je gedrag leveren. Lijders aan anorexia bijvoorbeeld horen voortdurend strenge en dwingende stemmen die bijzonder vernietigend werken. Workaholics hebben last van hun innerlijke perfectionist die nooit tevreden is. De stem van de zelfkritiek prikkelt de circuits die fouten opsporen. Een innerlijke stem die geruststelt, zorgt er juist voor dat de neurale circuits die betrokken zijn bij compassie en empathie een prikkel krijgen.

Deze oefening is kennelijk één van de snelste methoden om angst, stress, lichtgeraaktheid en depressie te verminderen. Start je met deze oefening weet dan dat je maar in staat bent een klein gedeelte van je innerlijke communicatie te volgen. Gelukkig kun je dat bewustzijn door voortdurende oefening verbeteren. Je innerlijke spraak observeren helpt om in het hier en nu te blijven en je niet te laten afleiden door wat voor innerlijke of uiterlijke commotie dan ook.

Als je echt naar je innerlijke communicatie luistert, kan er een bepaalde vorm van stilte ontstaan. De afbeelding Stilte van Janosh, die je hiernaast aantreft, kan helpen om die stilte te bereiken. In die stilte kun je jezelf afvragen of de situatie echt een bedreiging voor je persoonlijke overleving is. Je zult erachter komen dat het antwoord bijna altijd nee is. Vervolgens ga je die negatieve ge­dachten omvormen door je focus daar weg te halen en je te richten op de actie die een positief effect heeft op de situatie waarmee je wordt geconfronteerd.

Andrew Newberg en Mark Robert Waldman beschrijven nog een uitgebreidere oefening om dat gepieker te stoppen. Ze is van Profes­sor Robert Leahy, klinisch professor in de psychologie.

1. Vraag je af of je negatieve gedachten je in het verleden ooit al eens hebben geholpen. Meestal luidt het antwoord nee.
2. Schrijf je negatieve gedachten op en leg het papier dan weg. Als je er later nog eens naar kijkt, lijkt het probleem minder groot.
3. Vraag je af of het probleem echt is of denkbeeldig. Is het deel van het heden of van het verleden? Accepteer het verleden en laat het los.
4. Richt je niet op je probleem, maar op een doel dat je snel kunt bereiken. (Heus het helpt echt niet je zorgen te maken over je financiën, want dat heeft totaal geen positief effect op je inkomsten. Integendeel.)
5. Accepteer dat veel problemen onplezierig, moeilijk en oneerlijk zijn en dat je sommige problemen gewoon niet kunt oplossen.
6. Neem even rust en richt je dan op het doen van iets leuks.

Iets leuks doen zorgt voor positiviteit. Positieve gedachten en ook woorden stimuleren die gebieden van onze hersenen waar motivatie wordt geregeld. Bovendien helpen ze onze weerstand te verho­gen als we met problemen in ons leven worden geconfronteerd. Wil je een levenslange tevredenheid ontwikkelen, dan is zelfs één van de voorwaarden dat je positief over jezelf denkt.

In datzelfde boek hebben beide heren de methode opgenomen van Sara White, hoogleraar aan de University of California in San Francisco. Zij gebruikt een aantal andere stappen om negatieve inner­lijke spraak om te zetten in positieve innerlijke dialogen.

1. Observeer je innerlijke spraak en houd een ‘gedachtelogboek’ bij.
2. Ga de confrontatie aan met je innerlijke criticus en herschrijf scenario’s die je beperken.
3. Vervang negatieve gedachten door een positieve dialoog.
4. Wees alert op het geschenk en de kans die je kunt vinden in elk obstakel op je weg.
5. Richt je op wat je hebt bereikt, niet op tegenslagen.
6. Bestudeer, versterk en oefen je nieuwe innerlijke spraak.

Welke methode je ook kiest om je innerlijke spraak te observeren en om te buigen, op een gegeven moment zal er eerst wellicht sporadisch en bij voldoende oefening steeds vaker de stem van de intuï­tie te horen zijn. Dit is een ervaring waarbij de rechter hersenhelft is betrokken en die overkomt als een ‘aha-ervaring’. Ze voelt echt. Dit zijn ook momenten dat het alledaags bewustzijn wegvalt en er sprake is van een diep bewustzijn.

Erik Berglund, een Amerikaanse teacher op het gebied van bewustwording en positieve verandering met wie ik een aantal jaar heb samengewerkt, had een simpel advies. Zodra je je bewust wordt van een negatieve gedachte over jezelf of een ander, zeg je direct ‘delete’ (wis) en vervang je die gedachte door een positieve. Wat dat betreft zat hij aardig op één lijn met Louise Hay, Andrew Newberg en Mark Robert Waldman. Ook zij adviseren negatieve gedachten direct te vervangen door positieve. Newberg en Waldman hebben het zelfs over je innerlijke coach die je met positieve innerlijke spraak helpt om jezelf te verbeteren. Negatieve ge­dachten halen ons volledig uit het nu waardoor we met het verleden of de toekomst bezig zijn. Bewustwording daarvan en ze te vervangen door positieve gedachten trekt je weer naar het heden.

Positieve affirmaties

Zoals al eerder opgemerkt, is Louise Hay een kei in positief denken. Zodra ze wakker wordt, begint ze al met positieve gedachten. Omdat hardop uitgesproken woorden krachtiger zijn dan woorden die we in onszelf spreken, raadt zij aan om als de situatie het toestaat hardop positieve affirmaties uit te spreken en jezelf complimenten te geven. Als het even kan kijkend in de spiegel. Ze kiest met zorg haar gedachten. ‘Je moet je gedachten kiezen, zoals je je kleding uitkiest.’, hoorde ik in de film Pray, Eat en Love, ge­baseerd op het boek met dezelfde titel van Elisabeth Gilbert over onder meer haar ervaringen op zoek naar zichzelf in een ashram in India. En dat is te leren, zoals Louise Hay laat zien, terwijl zij ook echt wel een portie narigheid in haar leven heeft gekregen. Zij weet als geen ander dat alles waarop we ons focussen groter wordt en daar maakt ze gebruik van. Hoe je je dag begint, bepaalt dan ook hoe je je dag leeft. Daarom is ze voortdurend bezig haar interne mono­loog te transformeren tot een taal die een beter leven ondersteunt, omdat haar leven dan beter wórdt.

Affirmeren kun je de hele dag door en overal waar je bent. Gebruik je
creativiteit om voor jezelf pas­sende affirmaties te maken. Als jij vindt dat affirmaties voor jou niet werken, realiseer je dan dat ook je negatieve oordelen over jezelf en anderen affirmaties zijn die zich als een repeterende tape in je hoofd afspelen. Ze werken kennelijk dus wel, alleen op die manier werken ze mee aan de oorlog in jezelf. In de positieve vorm zijn ze een belangrijk ingrediënt om vrede in je leven te creëren. De afbeelding Creatie, eveneens van Janosh, die je hiernaast aantreft, kan je helpen om in die positieve creativiteit te komen.

Wat voor haar geldt, geldt voor iedereen. Dat is de keus die wij allemaal kunnen maken. Het enige dat het vraagt, is voortdurend bewust op je gedachten letten en oefenen, oefenen, oefenen om de negatieve gedachten te vervangen door positieve. Uiteindelijk wordt het dan een gewoonte en dan ben je in de laatste stap van gedragsver­andering beland, namelijk onbewust bekwaam als het om je innerlijke communicatie gaat. Om een voorzetje te geven volgen hieronder een paar voorbeelden van positieve affirmaties die Louise Hay gebruikt.

Positieve affirmaties

·       Dit is een goede dag. Dit wordt een hele goede dag. ·       Je ziet er fantastisch uit. ·       De maaltijd is een tijd om plezier te maken. Lachen is gezond. ·       Mijn autorit verloopt gemakkelijk en moeiteloos. ·       Ik houd van het werk dat ik doe. ·       Ik heb een geweldige relatie met mijn baas. ·       Hoe meer ik van mijn lichaam houd, des te gezonder voel ik me. ·       Ik houd van het Leven en het Leven houdt van mij. ·       Ik laat al het drama in mijn leven los en haal nu energie uit vrede.

Uit: Je kunt een buitengewoon leven creëren

Door onze negatieve gedachten te wissen en onszelf met positieve gedachten te voeden, leveren we een goede bijdrage om onze innerlijke spraak in ons voordeel te laten werken. Het mooie is, dat dit iets is wat je zelf zon­der hulp van buiten kunt doen. Lukt het je niet alleen, dan zitten de negatieve gedachten wellicht zo ingegrift, dat je er hulp bij nodig hebt van een coach of therapeut. Je bent van harte welkom in mijn praktijk om daar samen aan te werken. Dat kan ook telefonisch.

Natuurlijk is dit nog maar het begin van ons bewust bekwamen. Als het ons is gelukt om onze interne communicatie zoveel mogelijk om te buigen naar positiviteit, heeft dat direct een positief effect op onze communicatie met anderen. We zullen dan niet zo snel meer anderen met onze negatieve energie besmetten, maar hen met onze positieve uitstraling omringen. In plaats van je te vermijden, willen mensen dan graag in je gezelschap zijn.

Externe communicatie

We zijn zo al een heel eind op streek om vrede in onszelf te creëren. De volgende uitdaging is dan onze omgeving. De manier waarop we met anderen omgaan. Daar gaat deel 3 over.

 

Elly de Lezenne Coulander

Vredelievend communiceren

Zelfbeheersing, discipline, flexibiliteit, vertrouwen, wilskracht, luisteren, inlevingsvermogen, verbeeldingskracht, pragmatisme, zelfvertrouwen, respect, duidelijkheid, wijsheid, liefde, geloof in vrede, dienstbaarheid. Met deze kwaliteiten zette Nelson Mandela zich in voor de vrede in Zuid-Afrika, zoals in de delen 1 en 2 van Vrede begint bij jezelf (gepubliceerd in maart en april) is te lezen. Hoe kunnen wij al was het maar voor een heel klein beetje in zijn voetsporen treden? Ik heb aan het eind van deel 2 van Vrede begint bij jezelf beloofd handvatten aan te reiken om op een vredelievender manier te communiceren. Dat is te veel informatie in één artikel. In dit eerste deel geef ik daarvoor de aftrap. Het is namelijk eerst belangrijk om ons bewust te worden van wat de gevolgen voor onszelf en onze omgeving zijn van een negatieve stijl van communiceren.

Zo binnen zo buiten, zo boven zo beneden

Nelson Mandela is niet de enige in de geschiedenis die veel voor de vrede heeft betekend. Mahatma Ghandi is daar natuurlijk nog een goed voorbeeld van met zijn inzet van actieve geweldloosheid in de Indiase onafhankelijkheidsstrijd. Ook de Nederlandse, 75 jarige pater-jezuït Frans van der Lugt had de moed in het door oorlog verwoeste Homs in Syrië een vredige plek voor de mensen te creëren ongeacht ge­loof of ras. Hij weigerde om zich te laten evacueren tijdens het bereikte bestand van een paar dagen. Het werd hem fataal, want op maandag 7 april 2014 werd hij door gewapende mannen uit zijn huis in Homs ontvoerd en doodgeschoten.

Wat is er toch aan de hand op deze wereld dat we elkaar zo gemakkelijk van het leven beroven. Daarvoor haal ik de wet van Hermes Trismegistus even van stal. Het belangrijkste inzicht van deze wet is dat wat er buiten ons plaatsvindt een afspiegeling is van wat er binnen in ons gebeurt en andersom. Zo is in elke cel van ons lichaam ook de blauwdruk van ons gehele lichaam aanwezig. In het oude Egypte (de bakermat van onze be­schaving) werd de hermetische wet ‘zo binnen zo buiten, zo boven zo beneden’ genoemd en door farao’s en priesters onderwezen. Ook Taoïsten gebruiken dit uitgangspunt voor hun groei en ontwik­ke­ling. Deze filosofie volgend betekent oorlog buiten ons, dat er ook ergens oorlog in ons is. Dus waar zullen we dan moeten beginnen om vrede te creëren? Precies, bij onszelf.

Zelfkastijding

De eerste stap is ons bewust te worden welke oorlog we in onze binnenwereld, dus met onszelf voe­ren. “Oorlog met mezelf voeren?”, zul je wellicht denken, “Ben je nu helemaal van de pot gerukt?” Nee, dat ben ik niet. Dagelijks merk ik in mijn contacten met cliënten die ik coach hoe vaak we in oorlog met onszelf zijn. We schieten niet met scherp, we gooien ook geen bommen. Nee, we gebrui­ken vergif, een langzaam werkend, maar effectief vergif: negatieve gedachten over onszelf. Herken je deze: ik ben te dik; ik ben te mager; ik ben te lang; ik ben te klein; ik ben lelijk; mijn neus is te lang; mijn neus is te groot; ik haat mijn flaporen; mijn borsten zijn te klein; mijn borsten zijn te groot. Zo kan ik nog wel even doorgaan met hoe we onszelf met onze negatieve gedachten kastij­den. De persoon tegen wie we nu juist het alleraardigst zouden moeten doen, zijn we langzaam aan het vergiftigen. Hoe wreed kan het zijn en dat is nog maar één manier van oorlog voeren met ons­zelf.

Als we iets gedaan hebben wat niet goed uitpakt of als we in onze ogen iets negatiefs gedaan heb­ben, zijn we geneigd om onszelf daarvoor te veroordelen: wat ben ik toch stom; zie je wel dat ik het niet kan. Dat oordelen hebben we al erg jong geleerd. Zodra we in staat zijn ons maar enigszins voort te bewegen, hebben we gehoord: blijf af; dat mag niet; je bent stout als je dat doet; dat kun je niet. Sommigen onder ons hebben ook gehoord: je deugt niet; je bent een nietsnut; je bent nergens goed voor; ik heb je niet gewild; als jij er niet was geweest, was mijn leven beter geweest. Vaak horen we in onze jeugd alleen wat we niet goed doen. Om ons zogenaamd te beschermen leerden we ook om onze talenten en vaardigheden te bagatelliseren, want stel je voor dat je naast je schoe­nen zou gaan lopen. En ach, zucht, onze ouders hebben dit weer van hun ouders gehoord en zij weer van hun ouders en dat gaat zo al honderden zo niet duizenden jaren door. Het zit dus goed in onze hersenen gegrift dat (ver)oordelen erbij hoor.

Omdat je ouders jou veroordeelden en later anderen zoals je leraren daar een schepje bovenop gingen doen, lijkt het normaal dat je die oordelen over jou voor waar aanneemt en jezelf dan ook maar veroordeelt. Het nare is dat dit aangeleerde gedrag in het onbewuste lange termijngeheugen terechtkomt. Het kost ons daardoor geen enkele moeite om dat gedrag te activeren. Het is zelfs zo dat als we nieuw, effec­tiever gedrag hebben geleerd, het veroordelen toch op het puntje van je tong blijft liggen. Dat komt omdat het oude gedrag eerder geprikkeld wordt. Dan is het ook nog eens zo dat negatief denken zichzelf in stand houdt en geen ander levend wezen zo goed in piekeren is dan mensen. En ja, vrouwen nog meer dan mannen.

In Woorden kunnen je brein veranderen waarschuwen Andrew Newberg en Mark Robert Waldman ervoor dat elke vorm van gepieker – over je werk, je inkomen, je gezin, je relatie, enzovoort – je lichaam prikkelt om destructieve neurochemicaliën aan te maken. Als je de gewoonte hebt om in negatieve gedachten te vervallen en/of iedere keer weer piekert over problemen uit het verleden, dan zeil je recht op een depressie af. Voorbodes daarvan zijn eetstoornissen, passiviteit, slapeloosheid, pleinvrees, dwangmatig gokken en seksuele problemen. Dat zijn dingen die een gezond denkend mens toch liever wil vermijden.

Daarom is het zo belangrijk om ons bewust te worden van onze agressie tegen onszelf, want zodra we onszelf veroordelen, respecteren we onszelf niet. Omdat we dat al zo lang gewend zijn, hebben we dat niet eens meer in de gaten. Toch weten we best wel dat iemand echt niet wordt gemotiveerd door veroordeling. Met dat oorlogje spelen demotiveer je jezelf en doe je jezelf dus geen plezier. Negatieve gedachten werken bovendien door in wat we zeggen. Daarmee zijn we bij nog een andere  vorm van oorlogje voeren beland: communicatie met de buitenwereld.

Negatieve woorden

Dat gedachten en woorden kracht hebben, is inmiddels wel duidelijk. Alleen de kracht van woorden is nog sterker dan van gedachten. Zodra we onze gedachten hardop uitspreken, verdubbelt die kracht als het ware. Dat geldt dus ook als we communiceren vanuit een negatieve gemoedstoestand.

Onze menselijke antennes pakken over het algemeen heel gemakkelijk stemmingen en emoties van onze gesprekspartner op, bewust of onbewust. Het effect is dat je iedereen kunt meesleuren in een negatieve spiraal naar beneden die uiteindelijk tot geweld kan leiden. Volgens Newberg en Waldman is de reden daarvoor, dat vanaf het moment dat we negatieve gedachten tot uitdrukking brengen, het negativisme in de herse­nen van spreker én toehoorder(s) wordt vergroot.

Een goed voorbeeld is boosheid. Hoe moeilijk is het niet om kalm te blijven als een ander boos naar je reageert en hoe gemakkelijk kan de boel dan escaleren. Er zijn niet voor niets mensen die hun brood verdienen met het ons leren om rustig te blijven als iemand boos en agressief reageert. Als we te veel last hebben van of te vaak geconfronteerd worden met agressiviteit en boosheid van onszelf of van een ander kan dat onherstelbare schade veroorzaken in onze hersenen en uiteraard ook in onze relaties. Geheugenopslag en cognitieve precisie kunnen hierdoor worden aangetast, evenals op den duur ons beoordelingsvermogen in sociale situaties waardoor we daar niet goed op gaan reageren.

Wat dat laatste betreft staan negatieve gedachten het nemen van rationele beslissingen in de weg. Ongetwijfeld herkenbaar, en dat komt omdat we dan eerder vooroordelen over anderen hebben. Onze innerlijke dialoog blijft dan in een kringetje ronddraaien waar we niet altijd even gemakkelijk uit kunnen komen. Omdat we te veel in onze emoties blijven hangen die door onze rechter hersenhelft worden beheerst, ligt er min of meer een grauwsluier over onze linker hersenhelft die ons rationele denken regelt. Het is belangrijk om achter die sluier vandaan te komen, want als we te lang blijven hangen in negatieve ge­dachten en woorden – anders gezegd in ons drama – is de kans echt groter voor werkelijke schade aan belangrijke structuren die ons geheugen, onze gevoelens en emoties reguleren. Wellicht heb je al eens gemerkt dat je dan slecht in slaap valt. Dat is één van de effecten, net als een verminderde eetlust. Ook kan het de manier waarop onze hersenen geluk, een lang leven en gezondheid reguleren ontregelen.

Door het uitspreken van een enkel negatief woord kan er direct spanning en irritatie ontstaan. Laat staan als het om een hele tirade van negativiteit gaat. Het vervelende is dat er dan al snel wederzijds wantrouwen ontstaat doordat er bij zowel spreker als toe­hoorder(s) stressstoffen in de hersenen vrijkomen. Heel belangrijk is het om je te realiseren dat het voor onze hersenen niet uitmaakt of het fantasie of werkelijkheid is, gemeend of niet gemeend. Dat is ook de reden dat het luisteren naar ruzieachtige stemmen op radio of tv ook die stressstoffen activeren, ook als je die ruzieachtige stemmen op de achtergrond hoort. Ik heb mensen die er een handje van hadden om anderen af te kammen, regel­matig horen zeggen: ze weet toch dat ik het niet meen. Kan wel zijn, maar de hersenen reageren toch automatisch met het aanmaken van stressstoffen. Hoe we het ook wenden of keren het blijft oorlog voeren zowel naar jezelf als naar je gesprekspartner.

In het dagelijks leven gebeurt dat uiteraard ook regelmatig andersom, dat mensen negativiteit over jou uitstorten. Eén voorbeeld heb­ben we hiervoor al kunnen lezen, namelijk de nadruk van onze ouders en andere autoriteiten op wat we niet goed doen. Er is nog een andere manier.

Schuldgevoelens

Volgens Marshall B. Rosenberg, grondlegger van het model voor geweldloze communicatie en au­teur van De taal van de vrede, hebben autoriteiten zoals ouders en leraren ons ook nog eens opge­zadeld met schuldgevoelens. Daarmee kregen ze voor elkaar dat wij deden wat zij wilden. Dat heet overheersen en is ook een manier van oorlogsvoering. Een tweetal voorbeelden die we onge­twijfeld herkennen: ‘Het doet me pijn als je je kamer niet opruimt.’, ‘Je maakt me boos als je je broer/zus slaat.’ Met dit soort woorden proberen mensen ons verantwoordelijk te maken voor hun gevoelens, zodat wij ons schuldig gaan voelen. Inmiddels zijn we zelf volwassen en doen we vaak precies het­zelfde. Deze vorm van overheersing komen we overal tegen: regeringen, scholen, bedrijven, gezin­nen en dit werkt door in onszelf.

Rosenberg wijst erop dat we voor leren door middel van schuld of schaamte een hoge prijs betalen. Als we getraind zijn om onszelf iets te leren door op onszelf te schelden, is het niet vreemd als we onszelf gaan haten. Dat zien we bij anorexiapatiënten. Ze haten hun lichaam. Vlak ook de perfectio­nisten niet uit. Er is altijd wel een inner­lijke stem die het nooit goed genoeg vindt waardoor je je steeds schuldiger gaat voelen. Vervolgens ga je nog meer van jezelf eisen en storm je af op een burn-out. Met geen van deze manieren zorg je goed voor jezelf.

Ook als volwassenen onder elkaar doen we vaak erg ons best om een schuldgevoel bij de ander op te wekken. Een duidelijk voorbeeld daarvan kwam ik in mijn praktijk tegen van een cliënt die zich ver­antwoordelijk voelde voor een aan alcohol verslaafde vriend. Hoewel hij al diverse keren in een afkick kliniek was geweest, weigert hij om van de drank af te blijven. Toch blijft ze maar voor hem zorgen, omdat hij volgens haar verder niemand heeft die naar hem omkijkt waardoor ze zich schuldig voelt als zij hem loslaat. Daardoor krijgt hij haar iedere keer zover om toch naar hem om te blijven kijken. Ze neemt dus de verantwoordelijkheid voor iemand op zich die deze persoon zelf weigert te nemen met als gevolg dat zij hem in zijn oude patroon houdt en zelf steeds dieper wegzakt in een depressie.

Dit noem ik het meedraaien op de cirkel van de ander. Jaren geleden heb ik van een Indiaanse chief en medicijnman geleerd dat ik het centrum van het universum ben en dat alles om mij heen gebeurt. Zolang ik in het centrum van mijn eigen cirkel blijf staan, is er niets mis mee als mijn cirkel en de cirkel van een ander elkaar voor een gedeelte overlappen. Dan blijven we beiden in ons eigen centrum en in onze kracht staan. Die zinnetjes herhaal ik dagelijks als een mantra en ik heb ze al heel vaak aan anderen doorgegeven. Ze luiden als volgt:

Ik ben het centrum van het Universum

Alles wat gebeurt, gebeurt om mij heen

Ik ben omsingeld door de eeuwigheid

Ik ben de eeuwigheid

Chief Dancing Thunder

In het beschreven voorbeeld draait mijn cliënt op de buitenkant van de cirkel van een ander mee en is ze uit haar eigen centrum en dus uit haar kracht. Logisch dat ze door hem meegetrokken wordt de diepte in. Het punt is alleen dat verslaafden erg slim zijn in het spelen van slachtoffer en medelijden opwekken.

Tot zover deel 1 van Vredelievend communiceren. In deel 2 komt er een stappenplan voor verandering van gedrag en oefeningen om onze innerlijke spraak te observeren.

 

Elly de Lezenne Coulander